Tại Điều 85 Luật Tổ chức Tòa án Nhân dân 2014 quy định tiêu chuẩn Hội thẩm như sau: “1. Là công dân Việt Nam, trung thành với Tổ quốc và Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, có phẩm chất đạo đức tốt, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có uy tín trong cộng đồng dân cư, có tinh thần dũng cảm và kiên quyết bảo vệ công lý, liêm khiết và trung thực. 2. Có kiến thức pháp luật. 3. Có hiểu biết xã hội. 4. Có sức khỏe bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ được giao”.

Hội thẩm dân dân thông thường là lãnh đạo các cơ quan, ban, ngành tỉnh. Tòa án xét xử ở lĩnh vực nào sẽ mời hội thẩm nhân dân có kinh nghiệm về lĩnh vực đó. Hội thẩm nhân dân là người trực tiếp nêu ra một số quan điểm, lẽ sống, mang tính chất giáo dục, truyền tải những thông điệp cũng như khuyên ngăn những đương sự không được đi vào con đường phạm pháp, trái pháp luật. Việc có mặt Hội thẩm nhân dân trong xét xử vụ án dân sự là rất cần thiết. Tại Điều 11 Bộ luật Tố tụng dân 2015 quy định Hội thẩm nhân dân tham gia xét sử vụ án dân sự:“1. Việc xét xử sơ thẩm vụ án dân sự có Hội thẩm nhân dân tham gia theo quy định của Bộ luật này, trừ trường hợp xét xử theo thủ tục rút gọn. 2. Khi biểu quyết về quyết định giải quyết vụ án dân sự, Hội thẩm nhân dân ngang quyền với Thẩm phán.

Khi xét xử, tiếng nói từ phía người dân, từ phía xã hội rất quan trọng, đây là tình tiết dẫn tới các phán xét “thấu tình, đạt lý” và những người góp phần mang lại tiếng nói đó chính là các Hội thẩm nhân dân được đề cử; trách nhiệm của Hội thẩm nhân dân được quy định rất rõ tại Điều 89 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2014: “1. Trung thành với Tổ quốc, gương mẫu chấp hành Hiến pháp và pháp luật. 2. Tham gia xét xử theo sự phân công của Chánh án Tòa án mà không được từ chối, trừ trường hợp có lý do chính đáng hoặc do luật tố tụng quy định. 3. Độc lập, vô tư, khách quan trong xét xử, góp phần bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của tổ chức, cá nhân. 4. Tôn trọng Nhân dân và chịu sự giám sát của Nhân dân. 5. Giữ bí mật nhà nước và bí mật công tác theo quy định của pháp luật. 6. Tích cực học tập để nâng cao kiến thức pháp luật và nghiệp vụ xét xử. 7. Chấp hành nội quy, quy chế của Tòa án. 8. Chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình; nếu có hành vi vi phạm pháp luật thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật bãi nhiệm hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của luật”.

Hội thẩm nhân dân  độc lập, vô tư, khách quan trong xét xử, góp phần bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của tổ chức, cá nhân.

Lâm Tư